Küresel Haklar Endeksi çalışan insanların ve sendikaların temel hak ve özgürlüklerinin durumunu dünya çapında belirleyen önemli bir rapordur. ITUC’ un 151 ülkeyi ve uluslararası (ILO Sözleşmelerine ve temel çalışma haklarına dayalı) kabul görmüş 97 göstergeyi dikkate alarak işçi haklarının hem yasalar temelinde hem de uygulamada ne derecede korunduğunu değerlendirmek amacıyla 2024 yılında yinelediği araştırmaya göre;
- Ülkelerin % 87’ sinde Grev Hakkı ihlal edildi
- Ülkelerin % 79’ unda Toplu Pazarlık Hakkı ihlal edildi
- Ülkelerin % 75’ inde işçiler bir sendika kurma veya sendikaya katılma hakkının dışında tutuldu.
- Ülkelerin % 65’ inde işçiler ya hiç yasal işlem hakkı kullanamadılar ya da adalete erişimleri kısıtlandı
- 74 ülkede işçiler keyfi olarak alıkonulmuş ve tutuklanmıştır.
- İncelemeye tabi tutulan ülkelerin % 43’ ünde ifade ve toplanma özgürlüğü reddedilmiş ya da sınırlamştır.
- Ülkelerin %74’ ünde yetkililer sendikaların kayıt işlemlerini sürüncemede bırakmış/engellemişlerdir
- 44 ülkede işçiler şiddete maruz bırakıldı
- 6 ülkede 22 sendikacı öldürüldü
ITUC’ a göre bazı olumlu gelişmelerin işaretleri görülse de 2024’ ün genel görünümü insan hakları ve işçi hakları üzerine amansız saldırılar olduğudur. Bunun arka planında teknoloji kargaşasından dolayı hızla değişen çalışma hayatı ve geçim krizi vardır. Ülkeler arasındaki çatışmalar bu durumu daha da kötü hale getirerek sendikaların özgür bir biçimde üyelerine ve ailelerine destek olmasını engellemektedir. Bu durumun istikrarla düzeltilebilmesi için tek yol gerçekten demokratik bir harekettir, bu hareket sendikal harekettir. Dolayısıyla 2024 Endeksinin açıklanmasıyla birlikte başlatılan ITUC Demokrasi kampanyası 4 milyar kişinin oy kullanacağı bu yılda işyerinde, ülke düzeyinde ve küresel düzeyde demokrasiyi savunmayı ve güçlendirmeyi amaçlıyor.
İşçi hakları bakımından dünyanın en kötü bölgesi 4,74 Endeks puanıyla Orta Doğu ve Kuzey Afrika oldu (2023 yılında 4,53 idi.) Bölgede yer alan her ülke işçileri bir sendika kurma yada sendikaya üye olma hakkından mahrum etmiş, toplu sözleşme hakkını ihlal etmiş ve sendikaların tescilini engellemiştir. %95’ i grev hakkını ihlal etmiştir. Koşullarını iyileştirme konusunda taahhüdü bulunan Körfez ülkeleri de işgücünün büyük çoğunluğunu oluşturan göçmenleri korumanın dışında tuttular.
Bu bölgeyi 4,13 Endeks puanıyla Asya-Pasifik bölgesi izlemektedir. Buradaki ülkelerin 9/10’ u işçileri bir sendika kurma yada sendikaya üye olma hakkından mahrum etmiş grev hakkını ihlal etmiş ve sendikaların tescili engellemiştir.
Avrupa’ daki koşullara bakarsak, sağ-kanat hükümetlerin ve işverenlerin sendikal hareketi baskılamayı sürdürdüğü, çalışma şartlarının kötüleştiği ve işçi haklarının eridiği belirtilmektedir. Avrupa haklar 2014 yılından buyana en kötü seviyesindedir. Bölgesel olarak kötüleşme bir zamanlar işçi haklarında dünya öncüsü olan Kuzey ülkelerini de etkilemektedir.
Avrupa ülkelerinin, – % 73’ i grev hakkını ihlal etmiş,
- % 54’ ü toplu pazarlık hakkını ihlal etmiş,
- % 41’ i işçileri sendika kurma ve sendikaya üye olma hakkının dışında tutmuş,
- % 39’ sinde işçilerin adalete erişmeleri engellenmiştir.
Raporun Türkiye’ye ilişkin bölümünde ise, ülkede yıllardır temel yurttaşlık haklarının saldırıya uğradığı ve sendikacıların asılsız suçlarla kovuşturmaya tabi tutularak sistematik olarak hedeflendiği, işverenlerin ise sürekli olarak sendikalaşmaya çalışan işçileri işten çıkararak sendikalaşmayı engellediği belirtilmiştir.
Araştırma yapılan 151 ülkenin sıralanmasında kullanılan ITUC Küresel Haklar Göstergesine göre;
- Hakların ara sıra ihlali : 8 ülkede
- Hakların mükerrer olarak ihlali : 21 ülkede
- Hakların düzenli olarak ihlali : 33 ülkede
- Hakların sistematik olarak ihlali : 39 ülkede
- Hakların hiçbir teminatı bulunmaması : 38 ülkede
5+. Hukuk kurallarının yok edilmesi dolayısıyla hiçbir hak garantisi bulunmaması : 12 ülkede gözlenmiştir.
